Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. 4857 sayılı İş Kanunu 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.
Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenir. Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenir.
Tatil günlerinde fazla çalışma yapan bir işçinin, bu çalışma karşılığındaki ücreti nasıl hesaplanmaktadır?
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinin ücretleri herhangi bir çalışma karşılığı olmaksızın çalışanlara ödenmektedir. Söz konusu günlerde yasal düzenlemelerle açıklanan esaslara dayalı olarak fazla çalışma yapılması durumunda, bu çalışma karşılığında bir günlük fazla çalışma ücreti ödenecektir.
Böylece, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçi, çalıştığı her tatil günü için 2 günlük ücrete hak kazanacaktır. Bir örnekle açıklayacak olursak; genel tatil günü olan Pazar gününde de çalışan işçi Mehmet(farazi kişi), Pazar günü çalıştığı için hem Pazar günün ücretini hem de hafta tatilinde(Pazar günü) çalıştığından dolayı ek olarak bir günlük ücrete hak kazanacaktır. Yani toplamda iki günlük ücrete hak kazanacaktır.
Ücretleri aylık “maktu” olarak belirlenmiş olan, ay içerisinde bazı günlerde çalışılmasa bile aynı ücreti ödenen işçilere, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmamaları durumunda, almakta oldukları aylık “maktu” ücretlerinin dışında herhangi bir tatil günü ücreti ödenmemektedir. Aylık “maktu” ücret esasına dayalı olarak çalışan işçilerin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmaları durumunda, çalışılan her tatil günü için bir günlük fazla çalışma ücreti ödenecektir.
Haftada 3 saat fazla çalışma yaptırılan işçiye, ücreti nasıl ödenmelidir?
4857 sayılı İş Kanununun 41’inci maddesinde belirtildiği üzere, her bir saat fazla çalışmanın ücreti %50 fazlasıyla ödenmesi gerekir. Haftada 3 saat fazla çalışma yapan işçiye, toplam 4,5 saate denk gelen fark ücret ödenmelidir.
Haftada 5 saat fazla çalışma yapan bir işçinin ücret yerine izin alması mümkün müdür?
Evet, mümkündür. İşçi, fazla çalışma yaptığı saatleri için ücret yerine izin alabilir.
4857 sayılı İş Kanununun 41’nci maddesinde;
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışmada işçinin isterse zamlı ücret yerine fazla çalıştığı her saat karşılığı 1 saat 30 dakikayı,
Fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabileceği belirtildiğinden toplam 7,5 saat serbest zaman iş saatleri içinde verilebilir.
İşçinin hak ettiği fazla çalışma ya da fazla sürelerle çalışma nedeniyle serbest zamanı ne kadar sürede kullandırılmalıdır?
4857 sayılı İş Kanununun 41’nci maddesinde belirtildiği üzere 6 ay süre içerisinde kullandırılması gerekir.
İşveren fazla saatlerle çalışma için işçinin onayını almalı mıdır?
Evet, almalıdır. İşçinin onayının alınması gerektiği 4857 sayılı İş Kanununun 41’inci maddesinde belirtilmektedir.
Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz.
Fazla mesai hesaplanırken ara dinlenmesi hesaba katılmakta mıdır?
Fazla mesai hesaplanırken ara dinlenmesi hesaba katılmamaktadır. Ara dinlenmesi çalışma süresinden sayılmaz. Örneğin 08:00-20:00 saatleri arası çalışıyor ve günde toplam 1.5 saat ara dinlenmesi kullanılıyor ise günlük çalışma süresi 12 saat değil, 10.5 saattir.
Günde 7.5 saat çalışan işçinin ara dinlenmesi ne kadar olmalıdır?
Kanunen ara dinlenmesi yarım saat olmalıdır. Bu sürenin üzerinde ara dinlenmesi kullandırmak işverenin inisiyatifindedir.
Günde 9 saat çalışan işçinin ara dinlenmesi ne kadar olmalıdır?
Eğer 7.5 saatten fazla çalışılıyor ise, ara dinlenmesi en az bir saat olmalıdır. Bu sürenin üzerinde ara dinlenmesi kullandırmak işverenin inisiyatifindedir.
İşverenin gece vardiyasında işçiyi 12 saat çalıştırması yasal mıdır?
İşverenin gece vardiyasında işçiyi 12 saat çalıştırması yasal değildir. Kanunen işçilerin gece çalışmaları 7.5 saatten fazla olamaz. Yani 7.5 saatten daha uzun süreli gece vardiyası olamayacağı gibi, gece vardiyasında fazla mesai yapmak da yasal değildir.
Konuya ilişkin sorularınız olduğu takdirde, iletişim formunu doldurarak bize sorularınızı iletebilir, ya da büromuza uğrayıp daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Av. Sibel Çilek Yılmaz
